Tin Tức Các Báo

Bộ GD&ĐT sắp công bố chương trình môn học mới. Theo đó, môn Ngữ văn THPT sẽ chỉ còn 6 tác phẩm bắt buộc. TS. Văn học Trịnh Thu Tuyết nhận xét: “Quan sát 6 tác phẩm bắt buộc trong Dự thảo chương trình Ngữ văn mới, có thể thấy nội dung tư tưởng, cảm hứng chủ đạo, đặc trưng thể loại hình như chưa thật cân đối”.

Xin giới thiệu bài viết của TS. Trịnh Thu Tuyết nhận xét về Dự thảo môn Ngữ văn trong chương trình phổ thông mới.

Theo Dự thảo chương trình môn học mới: “Chương trình Ngữ văn sẽ xây dựng theo hướng mở, không quy định chi tiết về nội dung dạy học và các văn bản cụ thể mà chú trọng những yêu cầu cần đạt về đọc, viết, nói và nghe cho mỗi lớp...

Các nhóm tác giả viết sách giáo khoa có thể chủ động lựa chọn những tác phẩm khác nhau để đưa vào sách giáo khoa. Nhìn chung, các bộ sách đều phải hướng đến việc thông qua ngữ liệu để phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh”.

Tôi cho rằng, đó là hướng đi mới, khắc phục được tình trạng học vẹt, học theo văn mẫu, chú trọng phát triển kĩ năng đọc, viết, nói và nghe, kĩ năng đọc hiểu, kĩ năng tạo lập, thực hành, vận dụng văn bản.

Bình ngô đại cáo, một trong 6 tác phẩm bắt buộc trong chương trình môn Ngữ văn mới. (Ảnh: Internet)

Bao nhiêu năm nay, chương trình thiên về cung cấp kiến thức cho học sinh, trong khi đó, kiến thức ngoài nhà trường là vô hạn, học sinh sẽ rất khó khăn tiếp cận biển kiến thức ấy nếu phần kĩ năng chưa được chú trọng.

Một điểm khiến dư luận đặc biệt quan tâm là trên cơ sở định hướng ấy, chương trình môn Ngữ văn mới sẽ đưa ra 6 tác phẩm bắt buộc. Cụ thể là: Bài thơ Thần, Hịch tướng sĩ, Bình Ngô đại cáo, Truyện Kiều, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc và Tuyên ngôn độc lập.

Nói hẹp thì “ văn là người”, nói rộng hơn thì chương trình Ngữ văn một quốc gia thường phản ánh khá chính xác gương mặt tinh thần, chiều sâu và đẳng cấp văn hoá của quốc gia đó.
Quan sát 6 tác phẩm bắt buộc trong Dự thảo chương trình Ngữ văn mới, có thể thấy nội dung tư tưởng, cảm hứng chủ đạo, đặc trưng thể loại hình như chưa thật cân đối !?

Một số đất nước hầu như không phải đối phó với những cuộc chiến tranh vệ quốc liên miên, người dân trong đất nước Việt Nam của chúng ta ít nhất phải làm ba việc: lao động, sáng tạo xây dựng đất nước; chiến đấu bảo vệ đất nước; sống với nhau, yêu thương nhau, làm khổ nhau nữa...với đồng thời cả những phẩm chất và thói hư tật xấu trong tâm lý, tính cách.

Vậy nhưng trong số 6 tác phẩm bắt buộc thì ngoại trừ Truyện Kiều, 5 tác phẩm còn lại đều phản ánh tinh thần quật cường, bất khuất, ý chí độc lập tự chủ của dân tộc Việt trong và sau những cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại.

Đọc chương trình, thấy tự hào về truyền thống ngàn năm bất khuất, mà vẫn không khỏi băn khoăn: cả 5 tác phẩm đều mang cảm hứng sử thi, hướng về vận mệnh cộng đồng, ca ngợi những phẩm chất cộng đồng, phản ánh những nỗi đau và vẻ đẹp cộng đồng....

Vậy học sinh tìm đâu cái đời thường bình dị, nhọc nhằn, đa đoan đa diện của cuộc sống nhân sinh thế sự, tìm đâu con người cá nhân với cả vẻ đẹp, góc tối khuất và những nỗi đau?

Không chỉ nội dung cảm hứng, thể loại cũng là vấn đề cần suy nghĩ khi 6 tác phẩm tập trung vào hai thể: thơ và văn chính luận.

Yếu tố thời đại cũng đặt ra khi ngoại trừ Tuyên ngôn độc lập năm 1945, còn tất cả đều thuộc văn học trung đại.
Đành rằng còn rất nhiều tác phẩm sẽ được đưa vào chương trình tự chọn. Tuy nhiên, nên chăng cần phác họa gương mặt tinh thần của dân tộc đầy đặn hơn ngay trong những nét khái lược nhất của các tác phẩm bắt buộc?

Đặc biệt theo tôi, một vấn đề nữa cần suy nghĩ, đó là mối tương quan giữa chương trình ngữ văn mới và mục tiêu hình thành các phẩm chất, năng lực theo tinh thần Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể.

Theo đó, các phẩm chất như yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm, các năng lực ngôn ngữ, năng lực thẩm mĩ... sẽ hình thành như thế nào nếu chương trình đưa ra 6 tác phẩm bắt buộc chưa thể hiện tính đa diện, toàn vẹn về cả đặc trưng thể loại và nội dung cảm hứng.

Cụ thể, với tỷ lệ 5 trên 6 tác phẩm bắt buộc thể hiện cảm hứng yêu nước và khuynh hướng sử thi sâu đậm, học sinh sẽ chủ yếu được bồi dưỡng lòng yêu nước hơn là những phẩm chất còn lại.

Sự khó khăn trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục sẽ càng đặt ra rõ hơn nếu giả thiết một vài nhóm tác giả viết sách giáo khoa lựa chọn những tác phẩm khác nhau để đưa vào chương trình cũng thiên về một hướng cảm hứng hoặc thể loại, hoặc giai đoạn văn học nào đó.

Đó là một vài băn khoăn đầu tiên của một người trực tiếp làm nghề trước dự thảo.

TS. Văn học Trịnh Thu Tuyết

(Nguyên GV Văn Trường THPT chuyên Chu Văn An, Hà Nội)