Học - Thi -Tuyển sinh

Xác định sai vấn đề cần nghị luận dẫn đến viết lạc đề, có thể bị 0 điểm, là lỗi thường gặp khi học sinh làm bài Ngữ văn thi tốt nghiệp THPT.

Thạc sĩ Phan Thế Hoài, giáo viên Ngữ văn trường THCS-THPT Hoa Lư, TP HCM, chia sẻ lỗi học sinh thường mắc khi làm bài thi tốt nghiệp THPT.

Phần Đọc hiểu, câu nhận biết (câu 1), học sinh thường nhầm lẫn giữa phương thức biểu đạt và phong cách ngôn ngữ. Cần nhớ phương thức biểu đạt là cách thức, phong cách sử dụng ngôn ngữ, giọng điệu... để thể hiện thái độ, tình cảm và ý nghĩa nào đó. Còn phong cách ngôn ngữ là toàn bộ đặc điểm về cách thức diễn đạt tạo thành kiểu diễn đạt trong mỗi loại văn bản nhất định.

Vậy nên học sinh cần nắm vững và phân biệt 6 loại phong cách ngôn ngữ: sinh hoạt, khoa học, chính luận, hành chính, nghệ thuật, báo chí. Tương tự, có 6 phương thức biểu đạt, đó là tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh, nghị luận, hành chính - công vụ.

Câu nhận biết cũng có thể hỏi về thể thơ, nếu không đọc kỹ ngữ liệu, học sinh sẽ trả lời sai. Một số thể thơ thường gặp là lục bát; bốn chữ; năm chữ; bảy chữ; tám chữ (còn gọi là thể thơ tự do). Trừ thể thơ lục bát (cặp câu 6 chữ và 8 chữ luân phiên theo quy luật), cách nhận biết đơn giản là dựa vào số chữ trong một dòng thơ để trả lời cho chính xác. Học sinh trả lời sai câu nhận biết sẽ bị điểm 0.

Câu thông hiểu (câu 2), thường có dạng như: Theo đoạn trích, tác giả nói đến điều gì. Học sinh phải dựa vào nội dung của văn bản để trả lời, chứ không phải nói theo quan điểm của mình. Hoặc đề yêu cầu chỉ ra các hình ảnh đề cập đến nội dung nào đó của văn bản. Hình ảnh được thể hiện qua các từ, ngữ (đơn vị lớn hơn từ), chứ không phải chép nguyên cả câu văn, câu thơ. Học sinh trả lời sai câu nhận biết sẽ bị điểm 0.

Câu vận dụng thấp (câu 3), thường kiểm tra việc đọc hiểu một nội dung có sẵn trong ngữ liệu. Câu hỏi rất tường minh nên học sinh cần trả lời ngắn gọn, đầy đủ. Ví dụ, đề tham khảo của Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2021 hỏi: "Những dòng thơ sau giúp anh/chị hiểu gì về mảnh đất và con người miền Trung: Miền Trung/Eo đất này thắt đáy lưng ong/Cho tình người đọng mật?".

Câu hỏi có 2 ý "mảnh đất" và "con người miền Trung". Học sinh có thể trả lời: Những dòng thơ tái hiện hình ảnh mảnh đất miền Trung: một vùng đất hẹp với thời tiết vô cùng khắc nghiệt, thiên tai triền miên. Nhưng đối lập với sự chật hẹp của mảnh đất là con người miền Trung với tấm lòng rộng mở, ngọt ngào, chan chứa yêu thương, sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn của cuộc sống. Câu 3, nếu trả lời thiếu ý sẽ bị trừ ít nhất 0,25 điểm.

Câu hỏi vận dụng thấp (câu 4) thường gặp là, bản thân có đồng tình với ý kiến nào đó trong ngữ liệu hay không. Học sinh có thể trả lời đồng tình, không đồng tình hoặc chỉ đồng tình một phần. Tuy nhiên, phải đưa ra được chính kiến của mình, phù hợp với chuẩn mực đạo đức, thuần phong mỹ tục, không vi phạm pháp luật. Có thể trả lời từ 3 đến 5 câu là đầy đủ ý, tránh viết dài dòng, lan man.

Hoặc đề yêu cầu nhận xét về tình cảm của tác giả được thể hiện qua văn bản. Học sinh cần đọc kỹ ngữ liệu để khái quát nội dung chính mà tác giả gửi gắm. Chẳng hạn đề minh họa hỏi: "Anh/chị hãy nhận xét về tình cảm của tác giả đối với miền Trung được thể hiện trong đoạn trích".

Học sinh tham khảo cách trả lời: Thông qua đoạn trích, tình cảm của tác giả được thể hiện thật chân thành, xúc động. Đó là tình thương yêu vô bờ dành cho mảnh đất miền Trung khắc nghiệt, con người miền Trung chịu nhiều khó khăn, thiệt thòi. Cùng với đó là sự cảm phục sức vươn dậy của con người miền Trung và niềm tin sâu sắc vào vẻ đẹp của tình người miền Trung. Câu 4, nếu trả lời sơ sài sẽ bị trừ ít nhất 0,25 điểm.

Phần Làm văn, học sinh cần chú ý về hình thức và nội dung của câu nghị luận xã hội. Câu này yêu cầu viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày một khía cạnh của nội dung được nói đến ở phần Đọc hiểu.

Về hình thức, học sinh viết khoảng 2/3 hoặc một mặt giấy thi là đạt yêu cầu. Đoạn văn cần lùi vào đầu dòng và không xuống dòng cho đến khi kết thúc. Nếu học sinh viết đoạn văn quá ngắn hoặc viết xuống dòng thì sẽ bị trừ ít nhất 0,25 điểm.

Về nội dung, lỗi xác định sai vấn đề cần nghị luận dẫn đến viết lạc đề, có thể bị 0 điểm. Học sinh nên viết đoạn văn theo kiểu tổng - phân - hợp, là sự phối hợp diễn dịch với quy nạp. Nếu không chú ý về mặt nội dung, học sinh thường chỉ đạt số điểm dao động từ 1 đến 1,25/2 điểm.

Riêng câu Nghị luận văn học chiếm số điểm cao nhất trong toàn bài văn - 5 điểm. Không đảm bảo đúng hình thức và cấu trúc của bài nghị luận văn học, học sinh bị trừ ít nhất 0,5 điểm. Lỗi xác định sai vấn đề cần nghị luận dẫn đến viết lạc đề, có thể bị 0 điểm.

Cần lưu ý đến câu hỏi phụ, nếu bỏ sót sẽ bị trừ 0,5 điểm. Ví như, đề minh họa của Bộ Giáo dục và Đào tạo có ý phụ "nhận xét về tính trữ tình của bút ký Hoàng Phủ Phủ Ngọc Tường". Bên cạnh đó, học sinh mắc nhiều lỗi chính tả, diễn đạt, tẩy xóa... cũng bị trừ ít nhất 0,5 điểm.

Ngoài ra, giám khảo rất thiếu thiện cảm khi học sinh làm bài lộn xộn. Một số kiểu bài bị trừ điểm như làm 4 câu hỏi phần Đọc hiểu không theo thứ tự; khi làm xong bài mới bổ sung câu hỏi chưa làm, phần làm bài bị thiếu. Đặc biệt, bài viết tẩy xóa, sử dụng ký hiệu riêng, viết hơn hai màu mực... sẽ bị đem ra chấm hội đồng, cũng rất bất lợi về điểm số cho học sinh.

(Theo Vnexpress).