Học - Thi -Tuyển sinh

Thầy Phan Thế Hoài, giáo viên Văn ở TP HCM, cho biết, đưa kiến thức lý luận văn học vào bài nghị luận là một trong những cách kiếm thêm điểm cộng.

Câu nghị luận văn học trong đề thi tốt nghiệp THPT môn Ngữ văn chiếm 5.0 điểm, trong đó phần sáng tạo là 0,5 điểm.

Yếu tố sáng tạo trong bài làm văn của học sinh trung học phổ thông là những ý kiến, tư tưởng, cách đặt vấn đề, lý giải vấn đề mang tính chất phát hiện, riêng biệt, mới mẻ, có ý nghĩa nhất định về tư tưởng và thẩm mỹ.

Muốn viết sáng tạo, thu hút người đọc, học sinh phải biết cách đưa lý luận văn học vào bài văn. Có thể đưa lý luận văn học vào phần mở bài, thân bài, kết bài. Phần mở bài làm cơ sở dẫn vào luận điểm; phần thân bài làm sáng tỏ vấn đề; phần kết bài khẳng định lại vấn đề.

Cần lưu ý sử dụng kiến thức lý luận phù hợp với đối tượng cần làm sáng tỏ. Ví dụ, liên quan đến thơ, cần hiểu rõ đặc trưng của thi ca - ngôn từ, hình ảnh. Với tác phẩm văn xuôi là chi tiết nghệ thuật, ngôn ngữ kể chuyện... Bên cạnh đó, cần thuộc một số nhận định về tác phẩm văn học để làm dẫn chứng.

Đưa kiến thức lý luận văn học vào bài văn ở mức độ vừa phải (đưa khoảng ba nhận định và chứng minh), tránh dùng quá nhiều vừa mất thời gian, vừa gây nhàm chán cho người đọc.

Ví dụ 1, cách viết mở bài, kết bài cho tác phẩm "Việt Bắc" (Tố Hữu).

Mở bài: Nhà thơ Tố Hữu từng tâm sự: 'Ngôn ngữ của tôi chỉ có thể hiểu được giữa những người bạn chí thân. Đó là những bài thơ tình của tôi, viết theo cách của tôi... Tôi yêu đất nước tôi, dân tộc tôi và tôi nói về họ như về một người tình...' (sau đó dẫn dắt vào tác phẩm).

Kết bài: Hemingway từng nói: "Tất cả tác phẩm nghệ thuật đều có sự bất tử riêng của nó. Bởi vì đó là sản phẩm bền vững của lao động và trí tuệ con người. Rồi mai này các tranh tượng có thể tiêu tan, các đền đài có thể sụp đổ, chỉ có những tác phẩm văn học chân chính mới có thể vượt qua được quy luật băng hoại của thời gian để tồn tại vĩnh viễn" (sau đó nâng cao tác phẩm).

Ví dụ 2, đưa kiến thức lý luận văn học vào một đề bài cụ thể.

Cảm nhận đoạn trích: "Ai ở xa về, có việc vào nhà thống lý Pá Tra thường trông thấy có một cô con gái ngồi quay sợi gai bên tảng đá, trước cửa, cạnh tàu ngựa... Mị vừa bước ra, lập tức mấy người choàng đến, nhét áo vào miệng Mị rồi bịt mắt, cõng Mị đi" (Trích "Vợ chồng A Phủ", Tô Hoài). Từ đó, nhận xét về giá trị nhân đạo được nhà văn thể hiện qua tác phẩm.

Đoạn văn này có chi tiết nói đến không gian làm việc của Mị: "bên tảng đá trước cửa, cạnh tàu ngựa".

Học sinh dẫn dắt, khi bàn về truyện ngắn, chúng ta không thể bỏ qua vai trò của không gian nghệ thuật. M. B. Khrapchencô từng cho rằng: "Một trong các dấu hiệu biểu hiện phong cách nghệ thuật nhà văn là cách tổ chức, xây dựng không gian nghệ thuật trong tác phẩm". Điều đó cho ta thấy trong tác phẩm văn học nói chung và truyện ngắn nói riêng, không gian nghệ thuật có ý nghĩa vô cùng quan trọng.

Không gian nghệ thuật trong đoạn trích "Vợ chồng A Phủ" được Tô Hoài xây dựng rất đặc biệt. Mị làm việc trong không gian "bên tảng đá", "cạnh tàu ngựa" cho thấy sự cô đơn của nhân vật bên cạnh sự vật vô tri vô giác và môi trường ẩm thấp, hôi hám, mất vệ sinh.

Hay khi bàn về giá trị nhân đạo của tác phẩm, học sinh có thể dẫn câu nói của nhà văn Nga Sê-khốp nói: "Một nghệ sĩ chân chính phải là một nhà nhân đạo từ trong cốt tuỷ". Trong tác phẩm "Vợ chồng A Phủ", Tô Hoài đã tố cáo, vạch trần tội ác của giai cấp thống trị, đó là gia đình thống lý Pá Tra đã chà đạp lên quyền sống của Mị, A Phủ.

Bên cạnh đó, tác phẩm còn tập trung biểu dương, ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp nhất của Mị, A Phủ. Cuối cùng, nhà văn đã có sự cảm thông và thấu hiểu được tâm tư tình cảm cũng như những nguyện vọng mơ ước của Mị, A Phủ, giúp họ nói lên những ước nguyện và đấu tranh để giành ước nguyện ấy.

Muốn viết bài văn sáng tạo, trước hết học sinh phải bảo đảm cấu trúc bài văn nghị luận. Tiếp đến là xác định đúng vấn đề cần nghị luận (tránh viết lạc đề) và sau cùng triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm. Nếu học sinh viết sai nhiều lỗi chính tả, ngữ pháp cũng sẽ bị trừ điểm.

(Theo VnExpress).